Download Protozoe parazitologija and more Summaries Microbiology in PDF only on Docsity!
* PROTOZOOLOGIJA *
MORFOLOGIJA - Protozoe mogu biti ekstracelularni ili intracelularni paraziti. Kreću se lažnim nožicama-pseudopodijama, klizanjem, bičevima, trepljama-cilijama. Kretanje pseudopodijama se odvija tako da se prvo ektoplazma „izlije“ u jednom pravcu, a zatim se u istom pravcu kreće i endoplazma. Kod klizanja se mehanizam kretanja ne može videti. Bičevi izlaze iz tzv. kinetoplasta koji je izrazito hromatofilan (može biti smešten u raznim delovima jednoćelijskog organizma) i sastoji se od blefaroplasta i parabazalnog tela koji su povezani nežnim rizoplastom. Koren biča je aksonema koja izlazi iz blefaroplasta i preko koje dolazi impuls za kretanje na sam bič. Treplje-cilije se pokreću preko mreže neuronema
- nežne fibrile koje mogu dopirati sve do endoplazme. Protozoe se javljaju u vegetativnom i u obliku ciste. Imaju jedno ili više jedara, pri tome oba jedra mogu imati iste funkcije ili jedno preuzima vegetativne, a drugo reproduktivne funkcije. (npr. Balantidum coli ). Prema građi, jedra mogu biti kompaktnog ili mehurastog izgleda. Kod jedara mehuraste građe hromatin je smešten centralno u nukleoplazmi i duž unutrašnje strane jedarne opne poput biserne ogrlice, dok je kod jedara kompaktne građe hromatin raspoređen difuzno, jednakomerno, u nukleoplazmi. Jedro je smešteno u unutrašnjem sloju citoplazme koji je zrnast – endoplazma. U endoplazmi se nalaze prehrambene vakuole u kojima se „vari“ hrana, hromatofilna telašca koja služe kao depoi proteina i glikogenske vakuole. U citoplazmatskom retikulumu rasuti su ribozomi i mitohondrije. Spoljašnji sloj citoplazme – ektoplazma je hijalina, ređe konzistencije. Preko ovog sloja odvijaju se procesi kretanja, disanja, ishrane i oslobađanja nepotrebnih produkata metabolizma. Protozoe se hrane ili preko primitivnih usnih otvora, cistostoma, ili od lažnih nožica, pseudopodija obrazuju tzv. prehrambenu šolju, odakle se hrana ubacuje obično u prehrambene vakuole. Posle završenog procesa varenja ostaci se izbacuju preko citopiga, primitivnog analnog otvora ili preko ekskretornih vakuola. Ektoplazmu obavija ćelijska opna koja je polupropustljiva za molekule rastvorene hrane i gasove. Ćelijska opna može biti debela, jasno vidljiva – pelikula, ili se jedva naslućuje – haptogena opna. Ćelijska opna čuva integritet protoplasta. U nepovoljnim uslovima protozoe usporavaju svoje životne funkcije, opna se po pravilu zgusne, zadeblja i postane teško propusna. Na ovaj način protozoa prelazi iz vegetativne faze ili faze trofozoita u oblik ciste koji je oblik za preživljavanje.
RAZMNOŽAVANJE PROTOZOA
- Aseksualni način razmnožavanja: većina protozoa se razmnožava bespolnim putem i to binarnom fisijom (prosta deoba na dvoje), uz postojanje vrsta kod kojih je razvijen savršeniji način reprodukcije, kao što su: endodiogenija, pri kojoj ćelije ćerke nastaju unutar opne ćelije majke (kod kokcidija), multipla deoba je proces uzastopnog deljenja jedra na karakterističan broj novih jedara zavisno od vrste parazita. Svako novo jedro dobija pripadajući deo citoplazme i tako nastaju merozoiti. Ovaj tip deobe je čest među sporozoama. Ukoliko posle multiple deobe sledi seksualni ciklus razmnožavanja onda se takva multipla deoba naziva šizogonija. Pupljenje je izuzetno retko kod protozoa.
- Polni način razmnožavanja: formiranje nezrelih muških i ženskih polnih ćelija ( mikrogametociti i makrogametociti), koje sazrevanjem prelaze u zrele gamete. Proces oplodnje makrogameta mikrogametom naziva se gametogonija. Posle oplodnje makrogameta obrazuju se zigoti koji procesom sporogonije prelaze u sporociste
ispunjene sporozoitima. Na početku sporogonije jedro se prvo podeli mejozom posle koje nastupa niz mitotskih deoba čiji je krajnji rezultat nastanak cističnog oblika, sporociste. Unutar sporociste se razvijaju prvo sporoblasti koje sazrevanjem prelaze u sporozoite. Ovaj tip deobe se sreće među vrstama filuma Apicomplexa.
- Konjugacija, iako ne u pravom smislu polni način razmnožavanja, je pojava spajanja dve jedinke tokom koje dolazi do izmene dela genetskog materijala, a zatim se iste razdvajaju i nastavljaju razmnožavanje poprečnom deobom na dve jedinke. Ovaj tip razmnožavanja se sreće kod vrsta koje su pripadnici filuma Ciliophora.
PATOGENOST – Većina protozoa, koje su patogene za ljude, raširena je po celom svetu, a neke od njih predstavljaju težak zdravstveni i ekonomski problem u pojedinim regionima (npr. malarija, tripanozoma itd.). Glavni putevi prenosa (transmisije) infekcija izazvanih protozoama bili bi: ingestija infektivnih stadijuma ( slučajno, vodom, hranom, unos prljavim rukama), prenos artropodama (mehanički ili bilološki vektori) koje su često specifične za vrstu. Pored biološke klasifikacije protozoa značajnih za humanu patologiju u upotrebi je često i praktična, odnosno klinička podela ovih parazita na dve grupe:
- Protozoe digestivnog i urogenitalnog trakta
Većina protozoa digestivnog i urogenitalnog trakta su filogenetski starije, samim tim bolje prilagođene domaćinu. Ovo prilagođavanje se odnosi na uspostavljanje kakve-takve ravnoteže između domaćina i parazita što ima za posledicu nastajanje uglavnom blažih smetnji kod domaćina, odnosno lakše bolesti. Većina protozoa krvi i tkiva do domaćina dospeva preko hematofagnih artropoda tako da svaki put u čoveku prolaze kroz proces prilagođavanja. Bolesti izazvane ovim protozoama su po pravilu mnogo teže, a često i smrtonosne.
ENTAMOEBA HISTOLYTICA s. DYSENTERIAE
(klasa LOBOSEA)
Parazit rasprostranjen u celom svetu, naročito u tropskom i suptropskom području. Rezervoar infekcije su ljudi, a mogu je preneti na druge ljude, primate, pse, mačke i eventualno svinje. Put infekcije ovom protozoom je fekalno-oralni. MORFOLOGIJA: Entamoeba histolytica se javlja u:
- Asimptomatska infekcija – ciste se slučajno otkrivaju u stolici. Trofoziti, ukoliko su prisutni, nemaju eritrocite u citoplazmi. Osobe koje imaju amebe u crevu, a nemaju simptome, zovu se parazitonoše, odnosno cistonoše. Mogući slabost i neurastenija.
- Intesinalna amebijaza i njene komplikacije – poseduje enzime koji mogu razgraditi tkivo i stvarati apcese u zidu creva. Amebne grizlice (ulcusi) nastaju na sluzokoži kso posledica prskanja apscesa. Ulceracije su trouglastog oblika sa malim otvorom na površini sluzokože i širokom zonom razaranja okolnog tkiva. Nadraženo tkivo reaguje ubrzanom peristaltikom, učestalim, neformiranim krvavosluzavim stolicama. Nakon nekoliko nedelja prelazi u hroničnu fazu sa smenom opstipacije i krvave stolice. Amebni granulomi (amoeboma) su tvrda, bolna, nodularna zapaljenja zida creva oko ulkusa. Inkubacija iznosi oko 1-14 nedelja. Javljaju se bolne, oskudne, krvave stolice sa pojavom sluzi i trakama nekrotične kože. Prisutni su bol i osetljivost trbuha. Česti su i znaci dehidratacije, toksemije i malaksalosti. Komplikacije: apendicitis, perforacija zida creva, krvarenje…
- Sistemska (ekstraintestinalna) amebijaza – do nje dolazi širenjem ameba iz creva preko ogranaka v. portae. Na mestu njihovog zadržavanja razvijaju se apscesi. Najčešće zahvaćen organ je jetra, ali i pluća, perikard, genitalije, koža, bubrezi.. Apscesi mozga su retki i udruženi sa drugim apscesima. Javljaju se i lezije na penisu, koje su češće kod homoseksualaca. Javlja se kod pacijenata sa izraženom slikom dizenterije ili blage infekcije digestivnog trakta.
- Hepatična amebijaza – amebni hepatitis i apscesi jetre su najčešće komplikacije intestinalne amebijaze. Apscesi nastaju širenjem infektivnog agensa kroz krv iz digestivnog trakta. Rani apscesi jetre su mali, okrugli, čiji zid vremenom zadebljava, a sadržaj je čokoladne boje. 85% apscesa je u desnom lobusu i može se širiti do pluća. Zahvatanje levog lobusa olakšava invaziju perikarda. Jetra je uvećana i osetljiva. Ponekad se javi i blaga žutica, a funkcionalni testovi su obično normalni.
- Amebijaza pluća – kod ovog oblika bolesti dominiraju bol, kašalj, temperatura, groznica, leukocitoza.
DIJAGNOZA: Dijagnoza se zasniva na nalazu E.histolytica u ispitavanom materijalu. Materijal koji se koristi u dijagnostici:
- Stolica Preporučuje se pregled najmanje 3-4 stolice u razmaku od 2-3 dana.
- Punktat apscesa – čokoladne je boje i pobuđuje sumnju na amebnu etiologiju.
- Materijal dobije biopsijom odnosno nekropsijom – uzima se makar sa 6 mesta.
- Krv – testira se samo na specifična antitela.
- Dokazivanje antigena ameba u stolici.
- Dokazivanje patogenosti sojeva – najčešće se vrši izoenzimskim ispitivanjima.
LEČENJE:
- Amebicidi – koji deluju na nivou lumena (jodokinol, paromomicin, diloksanid furoat..). ovo lekovi nisu efikasni kod sistemskih amebijaza.
- Tkivni amebicidi – metronidazol, tinidazol, emetin ili dehidroemetin.
SLOBODNO-ŽIVEĆE AMEBE (FREE LIVING ili
TERRAMOEBA)
Ne pripadaju protozoama digestivnog i urogenitalnog trakta. Amebe tla, slatkih i slanih voda, vazduha, mogu se naći svuda u svetu, nezavisno od nadmorske visine, odnosno klimatskih faktora. Patogene vrste ameba roda Naegleria, najčešća vrsta Naegleria fowleri, poznate su kao uzročnisi primarnog amebnog meningoencefalitisa (PAM). Oboljenje se najčešće razvija kod mladih, zdravih osoba, posle kupanja u slatkoj vodi. Bolest obično nastupa posle kratke inkubacije od nekoliko časova do nekoliko dana. Manifestuje se slično bakterijskom meningitisu. Likvor je zamućen, ali bakteriološki sterilan, i iz njega se mogu izolovati amebe. Patogene vrste ameba roda Acanthamoeba-Hartmannella dovode do granulomatoznog amebnog meningoencefalitisa (GAM). Javlja se obično kod starijih ili iscrpljenih osoba, odnosno kod osoba sa oslabljenim imunskim sistemom. U mozgu se obrazuju žarišna granulomatozna oštećenja. Vreme inkubacije nepoznato (od nekoliko nedelje do nekoliko meseci). Ove amebe mogu dovesti i do oboljenja oka, uva, promena na koži (naročito obolelih od AIDS-a). Amebe oba roda, sa svojim brojnim patogenim i apatogenim vrstama, javljaju se u obliku ciste i trofozoita.
DIJAGNOZA: Dijagnoza oboljenja izazvanih ovim amebama postavlja se pregledom likvora, odnosno traženjem parazita u histološkim preparatima, brisevima i drzgim uzorcima.
LEČENJE: Postoje pokušaji lečenja infekcija izazvanih neglerijama kombinovanjem amfotericina B, mikonazola i rifampicina. Infekcije amebama roda Acanthamoeba leče se pentamidinom, paromomicinom i propamidin isetionatom, dibromo-propamidinom, poliheksametilen bigvaninom, mikonazolom, neomicinom itd. U okviru slobodno-živećoh ameba treba pomuti i amebe grupe Leptomyxida, vrsta Balamuthia mandrillaris, koje se javljaju u obliku trofozoita i cista, a za koje se smatra da su apatogene.
GIARDIA LAMBLIA
(klasa Zoomastigophora)
MORFOLOGIJA:
Javlja se i u vegetativnom i cističnom obliku. Kod vegetativnih oblika trofozoiti su oblika lista, konkavno-konveksni, gledano iz profila. Konkavnom stranom priljubljuju se za epitelne ćelije dudenuma, gornjeg dela tankog creva i ređe žučnih puteva. U citoplazmi se nalaze dva mehurasta jedra. Zadnji kraj parazita je izdužen i sužen. Par aksonema prolazi celim telom i od njih se na prednjem kraju odvaja prvi par bičeva, na zadnjem kraju zadnji par, a u predelu pijavke izlaze još dva para bičeva. Prema tome, ukupan broj bičeva je 8. Prelaženjem u donje delove creva, trofozoiti dobijaju ovalan oblik i formiraju čvrstu opnu. Ciste su ovalne, debelih zidova, sa jasno ograničenom citoplazmom. U citoplazmi zrelih cisti se nalaze 4 jedra i po 2 para hromatofilnih telašaca.
Moguća pojava steriliteta ili komplikacija u trudnoći (endometritis, postpartalna groznica..)
DIJAGNOZA:
- (^) Materijal koji se koristi: vaginalni ili bris grlića materice, uretralni sekret, sediment urina, eksprimat prostate..
- Obrada materijala: nativni preparat, bojeni preparat (Giemsa), kultivisanje (Lofferova podloga, Diamondsova podloga, jetreni bujon), serologija (ELISA, PCR, direktna imunofluoroscencija).
LEČENJE: Primena metronidazola, tinidazola. U trudnoći se može pokušati sa vaginaletama klotrimaazola.
BALANTIDIUM COLI
(klasa Kinetofragminophorea)
Parazitira u debelom crevu čoveka i izaziva balantidiozu.
MORFOLOGIJA: Ovo je najveća protozoa digestivnog trakta čoveka. Javlja se i u vegetativnim i u cističnim oblicima. Telo parazita je obraslo gustim cilijama. Na prednjem kraju se nalazi primitivna usna duplja (cytostoma) koja se nastavlja u ždrelo (cytopharynx). Na zadnjem kraju je smešten primitivni analni otvor (cytopyge). U citoplazmi se nalazi veliki broj hranljivih vakuola i 1-2 kontraktilne vakuole. U konkavitetu bubrežastog makronukleusa nalazi se mikronukleus koji ima funkciju u razmnožavanju. Ciste su male, okrugle, i sadrže jednu jedinku, tzv. pričuvne ciste.
KLINIČKA SLIKA: Infekcija ovom protozoom protiče asimptomatski ili pod slikom dizenterije. Protozoe prodiru u sluzokožu i na mestu prodora formiraju gnojne apscese koji dosežu i do laminae muscularis mucosae. Krv apscesa prska i nastaju ulceracije. Gubitak tečnosti može biti veliki.
DIJAGNOZA:
- Materijal koji se koristi: stolica, materijal direktno iz ulkusa, ispirak vagine..
- Najčešće se koristi nativni preparat stolice. U formiranoj stolici se nalaze ciste, a u tečnoj vegetativni oblici. Kultivisanje se retko vrši.
LEČENJE: Lek izbora su tetraciklini. Koriste se i dijodohidroksihinolonski preparati kao alternativa sami ili u kombinaciji sa metronidazolom.
TOXOPLASMA GONDI
(rod Toxoplasma)
Parazit je dobio ime prema svom obliku (tokson = luk). Rasprostranjen je u celom svetu. Postoji samo jedna vrsta unutar roda Toxoplasma i to je Toxoplasma gondi. Seksualni i aseksualni deo životnog ciklusa se odvija samo kod mačaka, dok se aseksualni može odvijati u različitim tkivima velikog broja kičmenjaka. (heteroksene fakultativne kokcidije).
MORFOLOGIJA: Životni ciklus se kompletira smenjivanjem dva načina aseksualne reprodukcije (čiji rezultat su različiti tipovi trofozoita – trofozoiti tkiva ili digestivnog trakta i tkivne ciste) i seksualne reprodukcije koja se odvija u intestinumu felida i čiji je krajnji rezultat stvaranje oocista, infektivnih oblika, koje se izbacuju u spoljnu sredinu izmetom ovih životinja.
Seksualna faza:
Mačka i slične felide su jedini poznati stalni domaćini ovog parazita. Ove životinje se inficiraju unosom oocista iz spoljašnje sredine ili preko hrane u kojoj se nalaze aseksualni oblici ovog parazita. Nakon unosa aseksualnih oblika, zid ciste se razara u digestivnom traktu mačke i oslobađaju se bradizoiti koji ulaze u epitelne ćelije creva i vrše aseksualnu reprodukciju – šizogoniju. Šizogonijom se povećava broj parazita koji se preko faze šizonta i merozoita oslobađaju prskanjem ćelije domaćina. Svaki merozoit može da inficira novu epitelnu ćeliju. Neki merozoiti nakon više aseksualnih ciklusa ulaze u fazu gametogonije, nakon čega sleda sporogonija. U gametogoniji se stvaraju mikrogameti i makrogameti koji spajanjem daju zigot koji je obavijen sa više opni. Zigoti su ustvari nesporulisane oociste koje napuštaju epitelne ćelije creva i dospevaju u spoljašnju sredinu. Sazrevanje oociste se dešava formiranjem po dve sporociste od kojih svaka sadrži po 4 sporozoita. Zrele, infektivne oociste nakon ingestije dospevaju u digestivni trakt i iz njih se oslobađaju sporozoiti koji prodiru u epitelne ćelije creva i transformišu se u tahizoite. Nakon prskanja ćelije, tahizoiti se šire po lumenu creva i inficiraju druge ćelije ili preko krvi i limfe odlaze po celom organizmu. Kod mačke se ceo životni ciklus kompletira u 3-5 dana.
Aseksualna faza:
rizik od oštećenja ploda je u prvom trimestru, a tokom trećeg trimestra je najveći procenat transmisije.
Stečena toksoplazmoza
Kod imunokompetentnih osoba najčešće prolazi asimptomatski manji broj inficiranih osoba razvija kliničku sliku. Bolest obično ide pod slikom blage generalizovane infekcije sa izraženom limfadenopatijom. Limfne žlezde su čvrste, bezbolne i pokretne prilikom palpacije. Temperatura je neznatno povišena, javljaju se bolovi u mišićima i glavobolja. Retko se javlja generalizovani oblik ili infekcija CNS-a. Kod imunokompromitovanih osoba, bolest je posledica reaktivacije hronične infekcije. Dolazi do proliferacije dormantnih formi unutar pseudocista, prskaju ciste i osobađaju se bradizoiti koji preuzimaju karakteristike tahizoita. Reaktivacija može biti lokalnog tipa (cerebralni tip) ili teška generalizovana infekcija. Drugi zahvaćeni organi su pluća (intersticijski pneumocistis), GIT, srce, koža, oči…
DIJAGNOZA:
- Mikroskopska demonstracija parazita u bolesničkom materijalu (likvor, krv, kostna srž, urin, bioptati..)
- Bojeni preparati (Giemsa), kultivisanje (pileći embrion), histološki pregled, biološki ogled (intraperitonealno laboratorijskom mišu)
- Serologija: Sabin – Feldman test, test indirektne imunofluoroscencije, direktne aglutinacije, ISAGA test, ELISA….
LEČENJE:
Većina akutnih infekcija se spontano povlači. Treba lečiti klinički aktivnu bolest, kongenitalnu toksoplazmozu i manifestnu bolest imunokompromitovanih osoba. Najčešće se koristi kombinacija pirimetamina i sulfonamida. Zamena: trimetoprim i sulfometoksazol u kombinaciji sa klindamicinom. Kod trudnica se najčešće koristi spiramicin.
PLASMODIUM
(klasa Haemosporidea)
Vrste infektivne za čoveka su: Plasmodium falciparum, Plasmodium vivax, Plasmodium malariae i Plasmodium ovale. Izazivaju malariju i ređe paludismus (močvarnu groznicu). 95% infekcija izazivaju Plasmodium vivax i Plasmodium falciparum, a najraširenija vrsta je Plasmodium vivax
ŽIVOTNI CIKLUS:
Životni ciklus plazmodija čoveka čini faza šizoginije kod ljudi i sporogonije kod ženke komarca Anophelles sp.
- Šizogonija:
Kod čoveka se parazit umnožava aseksualnim putem, šizogonijom (multipla deoba jedra i fragmentisanje citoplazme). Postoje dve faze šizogonije:
- EE - faza (ili preeritrocitna, egzoeritrocitna), u jetri
- E- faza (ili eritrocitna), u eritrocitima.
EE – faza:
Ženka komarca tokom hranjenja ubacuje u kožu čoveka sporozoite koji nastaju kao krajnji rezultat seksualne faze razmnožavanja u komarcima. (gametogonija i sporogonija). Vretenastog su oblika i jednim ubodom obično bude ubačeno 8-15 sporozoita. U roku od pola sata do sat nestaju iz krvi i ulaze u hepatocite. EE – faza traje od 5,5 dana (P.falciparum) do 15 dana (P. malariae) pre prskanja hepatičnih šizonata i oslobađanja merozoita u krv. Hepatični šizonti imaju 10000-40000 jedara. Ovaj stadijum je asimptomatski i odgovara periodu inkubacije. Krajnji stadijum nastaje formiranjem merozoita. Šizonti dovode do prskanja hepatocita i prelaze u krv i počinje E – faza. Hipnozoiti su izvor recidiva malaričnih napada koji se javljaju posle dužeg perioda od uboda inficiranog vektora. Prisustvo i razmnožavanje parazita u hepatocitima prolazi asimptomatski, odnosno bolesnik je u fazi inkubacije (najčešće 1-2 nedelje).
E – faza:
Paraziti, oslobođeni razaranjem hepatocita, u obliku merozoita, prodiru u eritrocite. Prodiru u eritrocite pomoću antigena i specifičnih receptora na eritrocitima. Za prodiranje u eritrocite značajan je citoskelet eritrocita. Prodor parazita se odvija u nekoliko faza: pričvršćivanje, orijentacija apikalnog dela prema eritrocitu, invaginacija opne eritrocita, zatvaranje parazitoforne vakuole, nestajanje penetracionih struktura, pokreti parazita i početak pinocitoze hemoglobina.
Tokom sazrevanja u eritrocitima paraziti prolaze kroz stadijum mladog trofozoita, starog trofozoita, nezrelog i zrelog šizonta. Nakon stadijuma zrelog šizonta eritrociti pucaju i oslobađaju se merozoiti koji započinju novi ciklus u eritrocitima ili u njima sazrevaju u
kojih se javljaju kraći ili duži afebrilni intervali. Danas se češće pojavljuje atipično (pod kliničkim znakom tifusa, hepatitisa, kolere, encefalitisa, influence…). Anemija u toku malarije nastaje usled: lize eritrocita, smanjenja inkorporacije gvožđa u hemoglobin, pojačanje fragilnosti eritrocita, smanjene produkcije eritrocita usled supresije koštane srži.
DIJAGNOZA:
U područjima gde ima malarije svaki febrilni slučaj se smatra malarijom dok se ona ne isključi. Dokazuje se prisustvo parazita, serologijom , PCRom.
- Materijal koji se koristi za dijagnozu: krv, punktat koštane srži, otisni preparat placente, patohistološki preparati tkiva raznih organa..
- Obrada materijala: bojenje preparata krvi – Giemsa
LEČENJE:
U kineskoj medicini koristi se ekstrakt biljke Artemesia annua. Lekovi se dele prema efikasnosti delovanja na različite stadijume: tkivni šizontocidi (protiv hipnozoita u jetri), krvni šizontocidi (protiv aseksualnih oblika u krvi), gametocidi (protiv gametocita), sporontocidi (sprečavaju sazrevanje gametocita). Uzročnici malarije su rezistentni na veći broj lekova. Najčešće se koriste: hlorokvin, kinin krvni šizontocid, primakvin. Fansidar se preporučuje kao profilaksa na područjima gde postoji hlorokvin rezistencija.
BABESIA
(Klasa Piroplasmidea)
U okviru roda Babesia nalaze se paraziti eritrocita divljih i domaćih životinja.
ŽIVOTNI CIKLUS I MORFOLOGIJA:
Parazite prenose razne vrste krpelja. Kod vektora, beskičmenjaka, životni ciklus počinje u epitelnim ćelijama zida creva, a završava u pljuvačnim žlezdama. U pljuvačne žlezde paraziti dolaze nakon nekoliko generacija polnog razmnožavanja. Poslednje ramnožavanje vrši se u trenutku kačenja krpelja za domaćina. Stvaraju se sporozoiti infektivni za kičmenjake. U toku hranjena paraziti se putem pljuvačke unose u organizam domaćina (čoveka ili životinje) i napadaju direktno eritrocite gde se razmnožavaju, uglavnom aseksualnim putem. U eritrocitima se vide kao prstenaste strukture oblika suze. Eritrociti nisu izmenjeni. Paraziti se prvo nalaze u parazitofornoj vakuoli koja nestaje i oni ostaju slobodni u citoplazmi eritrocita. Hrane se citoplazmom i hemoglobinom. Posle faze hranjenja i rasta jedro migrira na zaobljeni kraj parazita i razvijaju se pupoljci.
KLINIČKA SLIKA:
Kod stoke i domaćih životinja dominira hemoliza – hemoglobinurična groznica. U Kaliforniji i Evropi bolest se najčešće ispoljava kao febrilna hemoliitička bolest kod imunosuprimiranih osoba. Javljaju se skok temperature, glavobolja, mialgija, artralgija i obilne hemolize, žutica i poremećaj bubrežne funkcije. Teške oblike u Evropi izaziva B. bovis. U Severoistočnoj Americi infekcije uglavnom izaziva B. microti. Blaga bolest počinje sa temperaturom, groznicom, glavoboljom , mialgijom i artalgijom. Humane babezioze izazivaju: B. microti (glodari), B. bovis i B. bigemina (goveda), B. canis (maligna žutica pasa ), B. equis (konji). U zavisnosti od stanja pacijenta razlikuju se dva klinička toka:
- Kod ljudi bez slezine javljaju se fatalne infekcije ( B. bigemina, B. bovis )
- Kod ljudi sa intaktnom slezinom infekcija obično prelazi kao laka bolest (B. microti).
DIJAGNOZA:
Koriste se krvni razmaz i gusta kap (Giemsa), biološki ogled, serologija (indirektna imunofluorescencija, otkrivanje antigena, PCR).
LEČENJE:
U terapiji mogu da se koriste:
- Antimalarici u kombinaciji sa klindamicinom
- Simptomatska terapija (analgetici, antipiretici)
- Antitripanozomni lekovi (pentamidin)
- Izmena krvi u slučajevima fulminantnih infekcija.
TRYPANOSOMA
(klasa Zoomastigophora)
Vrste koje mogu inficirati čoveka su: T. brucei rhodesiense T. brucei gambiense T. cruzi T. rangeli
Trypanosoma brucei rhodesiense i Trypanosoma brucei gambiense:
Biološki vektori ovih afričkih vrsta su muve roda Glossina ( u narodu poznate kao „ce-ce“ muve). Ne razlikuju se morfološki, već po rasprostranjenosti i kliničkoj slici. T. gambiense se nalazi uglavnom u zapadnoj i centralnoj Africi, a T. rhodesiense uglavnom u istočnoj Africi.
MORFOLOGIJA I ŽIVOTNI CIKLUS:
U životnom ciklusu ovoh protozoa sisari su domaćini, a beskičmenjaci vektori. Hranjenjem parazit prvo dospeva u želudac insekta, gde se izdužuje u prociklične oblike koji se dele binarnom deobom. Kretanjem tripanozome dolaze u glavni kanal za ishranu insekata. Preko hipofakinksa muve dolaze do pljuvačnih žlezda. U pljuvačnim žlezdama se razvijaju i prelaze u oblik epimastigota koji se deli binarnom deobom.
